Każdy z nas może sporządzić testament przewidujący przekazanie całego majątku dowolnej osobie, nawet osobie prawnej. Konsekwencją przyjęcia w polskim prawie zasady swobody testowania, czyli wolności dysponowania swoim majątkiem, jest konieczność zabezpieczenia interesów osób najbliższych spadkodawcy. Ustawodawca wprowadza instytucję zachowku, by osoby te nie zostały pozbawione możliwości dojścia do dziedziczenia w ogóle.
Zachowek jest roszczeniem pieniężnym, skierowanym przede wszystkim do powołanego spadkobiercy. Znaczy to tyle, że to spadkobierca zobowiązany jest w pierwszej kolejności do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku. Zobowiązanymi w dalszej kolejności mogą być m.in. osoby, na rzecz których dokonano zapisu windykacyjnego, czy obdarowani darowizną doliczoną do spadku. Roszczenie pieniężne oznacza, że można żądać jedynie określonej sumy pieniężnej, nie zaś określonych przedmiotów.
Komu przysługuje zachowek?
Uprawnieni do zachowku to wąski krąg podmiotów. Wynika to z faktu, iż ustawodawca musiał pogodzić zasadę swobody testowania z solidarnością rodzinną. W polskiej tradycji prawnej istotne w określeniu komu przysługuje ochrona jest kryterium bliskiej, rodzinnej więzi. Uprawnionymi są:
- zstępni, czyli zazwyczaj dzieci spadkodawcy (czasem wnukowie),
- małżonek spadkodawcy,
- rodzice spadkodawcy,
przy czym prawo do zachowku nabywa się jedynie w sytuacji, gdyby w konkretnym stanie faktycznym, byłoby się powołanym do dziedziczenia ustawowego. Oznacza to, że w sytuacji, w której spadkodawca pozostawia małżonka i dzieci, rodzice nie będą uprawnionymi do zachowku.
Uprawnionym jest się również, gdy przyznany udział w spadku (w przypadku powołania do dziedziczenia) jest niższy aniżeli należny zachowek.
Dochodzenie roszczenia o zachowek następuje w drodze wytoczenia powództwa przed sądem cywilnym.
Kiedy uprawniony do zachowku go nie otrzyma?
Uprawnionym zostaje się dopiero w sytuacji nieotrzymania korzyści w żadnej postaci. Zachowek może zostać zrealizowany przez spadkodawcę poprzez ustanowienie na rzecz najbliższych zapisu, uczynienie ich spadkobiercami po sobie lub dokonanie na ich rzecz darowizny. W sytuacji otrzymania jednej z powyższych korzyści roszczenie o zachowek nie przysługuje.
Zachowku nie otrzyma:
- osoba uznana za niegodną (I CKN 448/97),
- osoba wydziedziczona przez spadkodawcę w testamencie (art. 1008 K.C.),
- małżonek wyłączony od dziedziczenia w trybie art. 940, czyli w sytuacji, gdy spadkodawca zasadnie wystąpił o orzeczenie rozwodu z winy małżonka,
- małżonek, w stosunku do którego orzeczono separację (art. 9351 K.C.),
- osoba, która odrzuciła spadek (art. 1020 K.C.),
- osoba, które zawarła umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia (art. 1049 § 2 K.C.).
Zstępni (dzieci lub wnuki) niegodnego, wydziedziczonego i osoby, która odrzuciła spadek czy zrzekła się dziedziczenia (gdy z umowy wynika, że nie dotyczy ona zstępnych) zgodnie z ustawą stają się uprawnionymi do zachowku.
Inne nasze wpisy dotyczące zachowku
Zostałeś pozwany z tytułu zachowku? Chciałbyś odzyskać swój zachowek?
Skontaktuj się z nami!